Downloadable Version:Ufugaji Wa Kuku Wa Kienyeji Kama Mradi
MAHITAJI
- Kuku(tetea) 10 na Jogoo 01
- Banda bora
- Vyombo vya chakula na maji
- Chakula bora
- Madawa na chanjo kwajili ya magonjwa
- Chanzo cha nishati joto na mwanga
- Elimu na ujuzi wa malezi bora
- Chombo au chumba cha kutunzia vifaranga
- Mayai ya kuku wa kisasa/mayai mabovu(ambayo hayakuanguliwa)
- Madaftari au kitabu cha kutunzia kumbukumbu
KUKU 10
Wakati wa kuanza mradi wako hakikisha una kuku 10 (matetea) wenye
umri sawa na hawajawai kutaga hata mara moja. Chagua kuku wenye rangi
nzuri kutoka katika familia bora kutegemea malengo ya mradi wako. Mfano
kama lengo lako ni kuzalisha kuku wa kienyeji kwajili ya nyama basi
chagua mbegu ambayo inakuwa haraka na yenye uzito mkubwa. Au ikiwa lengo
ni mayai basi ni vema kuchagua aina ya kuku yenye kukua haraka na
kutaga mayai mengi.
Ili kupunguza gharama za manunuzi ya kuku na hivyo kuongeza faida kwa
mfugaji ni vema kununua kuku wadogo ambao wametoka tu kuachishwa
kulelewa na mama zao. Kuku hawa utawapata kwa bei ya chini, tena watafaa
sana maana watakua na umri mmoja pia.
JOGOO 01
Jogoo mmoja tu anatosha kuwahudumia kuku matetea yote kumi. Hakikisha
katika uchaguzi wa jogoo bora lililochangamka, rangi mzuri, upanga
umesimama, macho angavu, uzito wa kutosha, rangi nzuri na uwezo mkubwa
wa kuzalisha. Ni vema mfugaji akaelewa kwamba kuku wote watakaozalishwa
watategemea ubora wa jogoo wake. Uwezo wa kutaga kwa kuku na upatikanaji
wa mayai pia hutegemea kwa karibu ubora wa jogoo aliyechaguliwa.
BANDA BORA
Miongoni mwa mambo mhimu naya kwanza kuzingatiwa katika ufugaji wa
kuku wa kienyeji kama mradi ni maandalizi ya banda bora. Kuku huhitaji
banda bora ili wasiathirike na madhara mbalimbali. Mfugaji anatakiwa
kuandaa banda lenye ukubwa wa mita 10 kwa mita 04. Yani urefu uwe mita
10 na upana upana wa mita 04. Kisha kata vyumba vya mita 2 urefu na
upana mita 4 kutoka katika banda lako hivyo utakuwa na jumla ya vyumba
vitano vyenye ukubwa unaolingana. Ujenzi uzingatie malighafi na vifaa
vinavyopatikana kwa urahisi katika mazingira husika. Mfano katika maeneo
ambayo fito
zinapatikana kwa urahisi banda linaweza kuandaliwa kwa miti na
kukandikwa kwa udongo. Au sehemu ambayo mabanzi hupatikana kwa urahisi
basi banda laweza kujengwa kwa kutumia mabanzi. Vifaa vya kujengea banda
vizingatie pia gharama na upatikanaji wake katika eneo husika. Baadhi
ya vifaa hivyo ni kama ifuatavyo:-
- Sakafu: Saruji, udongo, mbao, mianzi au fito
- Kuta: Fito, mabanzi, mbao, nguzo mianzi,udongo, matofali, mawe, mabati na wavu
- Paa: Nyasi, makuti, majani ya migomba, mabati na vigae.
- Wigo: Matofali, mbao, fito nguzo, mabanzi, mianzi, matete, wavu na mabati
Banda bora la kuku linatakiwa kuwa na sifa zifuatazo:-
- Imara, lenye uwezo wa kuwahifadhi kiafya na pia dhidi ya hali ya
hewa hatarishi kwa mfano jua kali, upepo, baridi na mvua pamoja na
wanyama hatari.
- Lenye mwanga, hewa na nafasi ya kutosha inayoruhusu usafi kufanyika kwa urahisi.
- Lijengwe sehemu yenye mwinuko isiyotuama maji, isiyo na upepo mkali na iwe mbali kidogo na nyumba ya kuishi watu.
- Liwe na vichanja kwa ajili ya kuku kupumzika na kulala.
- Liwe na sehemu ya kuwekea chakula, maji, kutagia, kuatamia na sehemu ya kulelea vifaranga.
- Liwe na nafasi ya kutosha kulingana na idadi ya kuku na kuweka vyombo vya chakula na maji.
- Kwenye mazingira ya joto banda liwe la ukuta mfupi na sehemu kubwa
wazi yenye wavu hadi kufikia kwenye paa. Kwenye mazingira ya baridi
banda liwe na ukuta mrefu unaokaribia paa na sehemu ndogo tu iwe wazi
yenye wavu ili kupitisha hewa na mwanga.
JINSI YA KUFANYA
Wakuze kuku wako hadi watakapofikia muda wa kutaga. Wakianza kutetea
ni kiashiria kwamba wakati wa kutaga umekaribia hivyo andaa viota
kwajili ya kutagia.
Viota vinapaswa viwe na ukubwa stahiki ili kumwezesha kuku kuyafunika
mayai yote vizuri wakati wa kuetamia, viota viwe vinavyozuia mayai
kutawanyika, viwe mahali pakavu na safi.
Hakikisha kuku wote wanataga katika viota tofauti. Kuku anapotaga
mayai
matatu unapashwa kuchukua mayai mawili na kumwachia yai moja ili
kumfanya aendelee kutaga zaidi. Kuku akifikia yai la kumi na mbili anza
kumwachia mayai matatu ili kumwandaa kwa kazi ya kuetamia. Kwa kufanya
hivi, kuku atataga mayai 15 au zaidi na ikiwa atataga mayai 15 au chini
ya hapo nakushauri utafute mayai mengine ujazilizie ili kufikisha mayai
20 kwa kila kuku. Zingatia kwamba mayai unayoyatoa kwa kila kuku,
yanatunzwa sehemu salama, mahali pakavu, pasafi na penye joto la
wastani.
Kuku wote wanapaswa kuanza kuetamia kwa siku moja. Ili kufanikisha
hili inapasa uwe karibu na kuku wako. Kuku mmoja akianza kuetamia mwekee
mayai ya kuku wa kisasa au mayai mabovu ya kuku wa kienyeji. Utafanya
hivi hadi kuku wako wote watakapoanza kuetamia mayai. Kuweka mayai
mabovu au mayai ya kuku yaliyotumika humfanya kuku aendelee kuetamia
akijua ni mayai yake.
Baada ya kuona kwamba kuku wako wote wapo tayari kwa kuetamia mayai,
waandalie banda maalumu kwajili ya kuetamia yani chumba kimoja katika
lile banda letu. Ninashauri kwamba chumba kwajili ya kuetamia kiwe
chumba cha kwanza au cha mwisho katika mfuatano wa vyumba vya banda
lako. Andaa viota bora vya kuetamia, weka mayai 20 kwa kila kiota, ikiwa
hayajatimia unaweza kununua kwa wafugaji wengine ili kuifikia idadi
yako.
Waamishe kuku kutoka wanapotagia na kuwaweka katika chumba
ulichokiandaa kwajili ya kuetamia. Ili ufanikiwe katika zoezi hili
inafaa lifanyike wakati wa usiku na unafanya katika giza. Mweke kuku
katika kila kiota na asubuhi wajikute kila mmoja katika kiota chake.
Wahudumie kwa chakula na maji ya kutosha. Wakati wa usiku waongezee joto
la ziada kwa kuweka jiko au ndoo ya chuma yenye chengachenga za mkaa au
kama una umeme weka taa za joto.
Baada ya siku 21-25 kuku wako wataanza kuangua vifaranga. Huu ndio
wakati unaotakiwa kuwa karibu sana na kuku wako kuliko wakati wote.
Watenge vifaranga mara tu baada ya kuanguliwa; waweke katika chumba chao
maalumu mbali na kuku. Kama chumba cha kuetamia kilikuwa cha kwanza
basi vifaranga wawe chumba cha mwisho n.k
Ukishawatenga vifaranga mbali na matetea wako, wawekee tena mayai
mengine 20 kila tetea, mayai ambayo utayanunua kwa wafigaji wenzako.
Hakikisha kuku waliotaga hayo mayai ni wazuri, hawana magonjwa na
wanauzito/ukubwa unaofaa. Mayai yote yakaguliwe vizuri ili kujua kwamba
yameharibika, yana nyufa au mabovu. Kabla ya kuweka mayai mengine
hakikisha chumba chako ni kisafi na viota vimesafishwa, havina wadudu na
uchafu wowote. Kuku wako bila kujijua wataanza kuetamia upya mayai
uliowawekea.
Ukiwawekea mayai rudia mzunguko kama nilivyokwambia awali. Baada ya
siku 21 hadi 25 tena utapata vifaranga wako wengine tena. Fuata kila
hatua kama nilivyokwambia hapo awali. Lakini kwa awamu hii nashauri
waache matetea wako wapumzike wala usiwapatie mayai mengine tena.
JINSI YA KULEA VIFARANGA
Ikikaribia siku ya 20 tangu ulipowawekea matetea wako mayai katika
chumba cha kuetamia, andaa chumba kwa ajili ya kulea vifaranga. Safisha
kwa kuondoa uchafu na wadudu wote.
Washa taa ya joto au weka chombo cha kutoa joto katika chumba cha vifaranga nusu saa kabla huja
anza
kuingiza vifaranga wako. Weka pia chakula na maji ya kutosha katika
vyombo vyenye umbile na ukubwa utakaowawezesha vifaranga kuvitumia.
Tandaza magazeti, maboksi, makaratasi n.k katika sakafu ya chumba hicho.
Hakikisha vifaranga wako hawajikusanyi sehemu moja maana wakifanya
hivyo wengi wao watakufa ili ufanikiwe katika jambo hili, banda lako
liwe la mduara katika kona zake.
Weka joto la kutosha. Joto la kutosha ni lile linalowafanya vifaranga
watawanyike chini ya chanzo cha joto wakati kama joto limezidi
vifaranya kukimbia mbali na chanzo cha joto na ikiwa joto halitoshi
vifaranga hujukusanya chini ya chanzo cha joto.
Baada ya siku 3 utawapatia chanjo ya Gumboro na siku 7 wapatie chanjo
ya New Castle, utarudia tena kuwapa chanjo hii baada ya mwezi mmoja
kisha utafanya hivi kila baada ya miezi mitatu mitatu.
MAPATO YA MRADI WAKO
Katika uzazi wa kwanza utapata vifaranga 150 kwa wastani wa vifaranga
15 kwa kila kuku. Tuseme haujazingatia kanuni za ufugaji za makala hii
ukapata vifaranga 100 yani wastani wa vifaranga 10 kwa kila kuku. Kisha
baadaye wakakua wakafa kuku 50 yani watano kwa kila kuku utakuwa na
jumla ya kuku 50.
Baada ya wiki 3 utapata tena kuku tufanye kwa mahesabu kama hayo hapo
juu kwa hasara utakuwa na kuku wengine 50, na kufanya jumla ya kuku
100. Ikiwa kuku wako baada ya uzao wa pili uliwapumzisha kwa miezi
miwili basi mwezi wa 3 utapata tena kuku vifaranga 100 na wiki 3 baadaye
utapata wengine 100. Kwa mahesabu kama hayo awali wakikuwa utakuwa na
kuku wengine 100 ambao watakuwa.
Baada ya miezi 6 utakuwa na kuku wakubwa wa uzao wa kwanza 50, uzao
wa pili kuku 50 na utakuwa na kuku wenye umri wa miezi mitatu 50 wa uzao
wa 3 na kuku wengine 50 wa uzao wa 4.
Katika kuku 100 wa uzao wa kwanza na pili, tufanye kuku 50 wawe
matetea ukijumlisha na kuku 10 ulioanza nao mradi utakuwa na matetea 60.
Ikiwa kila tetea atatotoa vifaranga 10 na vikakua vitano tu, mwishoni
utakuwa na kuku 300 na baada ya miezi mitatu kuku wengine 900 toka
katika kutoka kwa uzao wa kwanza, wapili na watatu. Hivyo mwaka wa pili
utafunga na kuku si chini ya 1,200/= wanaotaga mayai.
Ukiuza majogoo yote 1,200/= kwa bei ya 8,000/= ili upate pesa ya
kujenga miundombinu bora maana sasa utakuwa na kuku wengi wanaoendelea
kuzaliana kwa kasi utapata pesa kiasi cha TZS 7,200,000/=. Sasa ongeza
kuku wako wa kutaga hadi wafikie kuku 4,000 maana sasa utakuwa na pesa
za kutosha kuendesha mradi wako.
Sasa
ukiwa na kuku 4000 wa kienyeji wa kutaga mayai, ikiwa kuku 3000 tu
watataga ukauza yai moja kwa bei ya haraka haraka ya TZS 250 tu, utapata
TZS 750,000/= kwa siku ambayo sawa na TZS 22,500,000/= kwa mwezi na TZS
270,000,000/= kwa mwaka sawa sawa na 128,572 USD. Kumbuka mwamba
makadilio haya niya chini sana. Ukifata kanuni zote kwa makini na maombi
huku ukimtanguliza Mungu utafikia hata TZS 500,000,000/= kwa mwaka.
Kumbuka unapofanikiwa kupata mapato ya kila aina, umtolee Mungu
zaka(x10%) ya mapato yako, pia ukatoe sadaka ambayo ni kubwa kuliko zaka
na uwasaidie masikini na wahitaji.
Tunza kumbukumbu zako zote za fedha katika daftari maalumu kuhusu
mapato na matumizi ya mradi wako. Pia hali ya kuku wako kuhusu tarehe za
chanjo ya mwisho, siku walipoanza kuetamia, magonjwa yanayowasumbua
mara kwa mara n.k
Wasiliana nasi kwa maswali, maoni au ushauri.
9 comments: